Η Επισκοπή του Δαμαλά. (Εργασίαι καθαρισμού και νεώτερα στοιχεία περί του αρχιτεκτονικού τύπου αυτής) – Παύλος Λαζαρίδης (1917-1992). Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 2 (1960-1961), Αθήνα 1962.
Το έτος 1959 ενήργησα, κατ’ εντολήν της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, καθαρισμόν των ερειπίων της μεγαλόπρεπους βυζαντινής εκκλησίας, της γνωστής ως Επισκοπής του Δαμαλά [ανατολικά της αρχαίας Τροιζήνας].
Η εκκλησία αυτή, ευρισκομένη επί υψώματος παρά τους πρόποδας του όρους Αδέρες και δυτικώς του χειμάρρου Κρεμαστού, του κατά την αρχαιότητα καλουμένου Υλλικού και Ταυρίου, ήτο ήδη κατά το δεύτερον ήμισυ του παρελθόντος αιώνος κατερειπωμένη.
Αξονομετρική αποκατάσταση του ναού κατά την τελευταία περίοδο.
Δια των γενομένων κατά τας τελευταίας δεκαετίας ανασκαφών διεπιπιστώθη, άτι η Επισκοπή είναι εκτισμένη επί της θέσεως του ναού της Αφροδίτης της αρχαίας Τροιζήνος. Κατά τας προσφάτους εργασίας καθαρισμού ήλθον εις φως νέα στοιχεία, τα όποια βοηθούν εις την πληρεστέραν μελέτην του αρχιτεκτονικού τύπου του ενδιαφέροντος τούτου μνημείου και εις την ορθοτέραν τοποθέτησιν αυτού μεταξύ των κτισμάτων της ακμής της βυζαντινής τέχνης εν Ελλάδι.
Τα ερείπια της Επισκοπής του Δαμαλά από Ν.Α. μετά τον καθαρισμό.
[…] Είναι προφανές, ότι κατά τας ανασκαφικός έρευνας, τας ενεργηθείσας υπό του Welter ( 1932) προς αποκάλυψιν του ναού της Αφροδίτης, επήλθε σοβαρά αναστάτωσις εις τα στοιχεία της ήδη ερειπωμένης και εγκαταλελειμμένης Επισκοπής.
Το πλακόστρωτον δάπεδον του κυρίως ναού, το όποιον, ως φαίνεται, εσώζετο κατά μέγα μέρος, διελύθη και αι μεγάλοι μαρμάρινοι πλάκες του (ύψους 0,15-0,25 μ.), μετακινηθεΐσαι και ανατραπείσαι, προφανώς προς ανεύρεσιν επιγραφών, αφέθησαν κατεσπαρμέναι, εική και ως έτυχεν, εντός και εκτός του χώρου του μνημείου. Αλλά και άλλα μέλη, πολλά των οποίων εσώζοντο εις τας θέσεις των, ως π.χ. αί 4 βάσεις των κιόνων, μετεκινήθησαν κατά τας ανάγκας της ανασκαφής.
Τα εκ της ανασκαφής προελθόντα χώματα επεσωρεύθησαν εις διάφορα σημεία του χώρου του κτίσματος, εις τρόπον ώστε πλείστα μέρη αυτού εκαλύφθησαν πλήρως, ως π.χ. αί αψίδες του Ιερού, οι νάρθηκες, ο δυτικός πυλών, το αρκοσόλιον και ο περίβολος (ύψος επιχώσεως 1,50-1,80 μ. ).
Εις τα εκτός του μνημείου απορριφθέντα χώματα ανευρέθησαν, κατά τας εργασίας του καθαρισμού, σημαντικά αρχιτεκτονικά και άλλα γλυπτά μέλη, ως π.χ. σφόνδυλος δωρικού κίονος μετατραπείς εις επισκοπικόν θρόνον και 2 ιωνικά κιονόκρανα μετ’ επιθήματος, περί των οποίων θα γίνη λόγος κατωτέρω.
Μετά τας ανασκαφικάς εργασίας του Welter η εγκατάλειψις του μνημείου ήτο τελεία. Η προνοητική φύσις, οιονεί θέλουσα να απόκρυψη το κατάντημα του περικαλλούς κτίσματος, εκάλυψε τα πάντα δια πυκνής και υψηλής αγρίας βλαστήσεως και μόνον αί εξέχουσαι κορυφαί των σωζόμενων τοίχων εμαρτύρουν εις τους επισκέπτας την υπαρξίν του…
Για την ανάγνωση ολόκληρης της ανακοίνωσης πατήστε διπλό κλικ στον σύνδεσμο: Επισκοπή Δαμαλών